Film: Amour - Michael Haneke

Is daar iemand? 

Van alle kunsten is de filmkunst het meest verwant aan de muziek, vindt de Oostenrijkse filmmaker Michael Haneke. Als zijn nieuwste film, Amour, muziek was geweest dan, denk ik, vast een pianosonate of een strijkkwartet: kamermuziek in elk geval. Met Amour maakte Haneke de zoveelste film over ouder worden die dit jaar de bioscoop bereikt en het is met afstand de beste.

Hij vertelt een eenvoudig verhaal. Als Anne (rol van 80-plusser Emanuelle Riva) wordt getroffen door een beroerte, raakt ze half verlamd. Georges, haar man (Jean Louis Trintignant, ook 80-plus), neemt liefdevol de zorg voor haar op zich, maar de combinatie van verlamming en groeiende dementie maken dat beiden de grip op hun leven verliezen. Haneke filmt hun dagelijkse bestaan met adembenemende precisie en concentratie. Op een kort moment aan het begin van de film na, verlaten we nimmer het Parijse appartement van het echtpaar. We leren hun gewoonten en rituelen kennen; het plezier dat ze aanvankelijk nog hebben in het leven, in het genieten van cultuur – beiden zijn gepensioneerde musici.

Dit is een film waarin geen grote woorden worden gesproken, maar die desondanks over grote thema’s gaat. Essentiële thema’s. Dat beseffen we van meet af aan: Amour begint bij het einde. De deur van een Parijs appartement wordt opengebroken: ‘Is daar iemand?’, roept een brandweerman. Dan zien we een dode vrouw op een bed. Haneke blikt vervolgens terug op wat er is gebeurd, en vertelt over sterven en over zorgen.

Hij kiest met opzet voor mensen met geld. Ze zouden zich verpleging en andere bijstand makkelijk kunnen veroorloven, maar die hulp blijft letterlijk en figuurlijk grotendeels buiten beeld. Want Georges kan niet anders dan – tot ergernis en onbegrip van zijn dochter – de zorg voor zijn doodzieke vrouw zelf op zich nemen. Niet uit verplichting, maar – het grote woord moet eruit – uit liefde.

Maar die zorg kent grenzen. Haneke laat dat subtiel zien. Anna en George zijn grote muziekliefhebbers, maar geen enkel muziekstuk wordt uitgespeeld. Steeds minder zelfs naarmate de film vordert. Het hakkelende zingen van een eenvoudige versje als Sur le pont d ‘Avignon door Anna is tegelijk ontroerend en ontluisterend. Beiden raken steeds meer losgezongen van hun ‘gewone’ leven.

Hanekes consequente vermijden van zwelgen in grote gevoelens, bepaalt het realisme en het humanisme van Amour. Toch vertelt hij ook poëtisch en laat zo veel, soms onheilspellende, vragen open. Wat betekent de duif die door een open raam tot twee keer toe naar binnen vliegt en weer wordt losgelaten? Waar is Georges in het hermetisch afgesloten appartement waarin de brandweer het lijk van Anne vindt? En wat betekent Georges’ droom, waarin hij vertwijfeld roept: ‘Is daar iemand?’ HM

Beoordeel deze film: